Uniwersytet Wileński

Zespół zabudowań uniwersyteckich zajmuje teren między ulicami Zamkową, Świętojańską, Uniwerytecką, Skapówką oraz placem Dowkonta, który znajduje się naprzeciw Urzędu Prezydenta. Uniwersytet zaczął formować się w 1568 roku, kiedy biskup Walerian Protasiewicz kupił dwukondygnacyjny gotycki dom. Urządzono tu kolegium jezuickie. Kolegium, aktem erekcyjnym wydanym przez króla Stefana Batorego i zatwierdzonym w roku 1579 bullą papieża Grzegorza XIII, zostało przekształcone w uniwersytet o nazwie „Academia et Universitas Societatis Jesu“. Akademia początkowo miała dwa wydziały: teologiczny, z literaturą rzymską i grecką, oraz filozoficzny – z logiką, dialektyką i retoryką. Z czasem zakres nauczania poszerzono o ufundowane przez kanclerza Kazimierza Sapiehę wydziały prawa kanonicznego i cywilnego.

W 1641 roku otwarto wydział medyczny, nie cieszący się jednak większym zainteresowaniem. Dzięki pracującemu tu od 1764 roku profesorowi matematyki i astronomii Marcinowi Poczobuttowi i z finansową pomocą księżny Elżbiety Puzyniny, w 1771 roku wybudowano  obserwatorium astronomiczne. Językiem wykładowym w Akademii była łacina.

Dzisiaj w starej części miasta zespół uniwersytecki łączy 13 większych i mniejszych dziedzińców. Z Uniwersytetem Wileńskim są związane imiona pierwszych rektorów: Piotra Skargi i Jakuba Wujka, jak również innych znanych osób – Kazimierza Sarbiewskiego, Marcina Poczobutta, Joachima Lelewela, Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Czesława Miłosza... Na szczególną uwagę zasługuje Biblioteka Uniwersytetu, którą zapoczątkowali szczodrzy fundatorzy– kanclerz Sapieha, król Zygmunt August i biskup Protasewicz. Podarowali uczelni ogromny księgozbiór, liczący 3000 tomów, tworzących „Bibliothecae Sapiehana”. Drukarnię fundował Akademii Mikołaj K. Radziwiłł. Warto też wstąpić do kościóła ś.ś.Janów, który zwiedzić można tylko wchodząc z Dziedzińca Wielkiego. Dzwonnica kościoła jest najwyższą budowlą na Starówce Wileńskiej, łącznie z krzyżem wynosi 68 m. Z wieży dzwonnicy można oglądać przepiękną panoramę Starówki Wileńskiej, która zdaje się być w zasięgu ręki.

Pałac Prezydencki

Wzmianka o tym pałacu z XIV w. mówi o nim jako o rezydencji magnackiego rodu Gasztołtów. Później należał do biskupów wileńskich. Po zaborze rosyjskim stał się siedzibą wileńskich generał-gubernatorów. Pałac zawsze pełnił rolę reprezentacyjną. Tu na poczatku XIX wieku mieszkał ówczesny gubernator Michaił Kutuzow, tutaj też w 1812 roku zatrzymywał się Napoleon. Przebywali też w nim Stanisław August Poniatowski, car rosyjski Aleksander I, król francuski Ludwik XVIII. W pałacu mieszkał generał-gubernator Michaił Murawiow, który stłumił powstanie 1863 roku. Później w pałacu przebywali Lucjam Żeligowski i Józef Piłsudski. W czasach sowieckich budynek należał do wojska, następnie do pracowników sztuki. Przebudowany ostatecznie w XIX wieku nosi cech późnego klasycyzmu, jest budowlą uroczystą i monumentalną. Obecnie mieści sie tu Urząd Prezydenta Litwy.

Kościół św.Krzyża

Jest to jedyny w Wilnie kościół, który powstał z przebudowy domu mieszkalnego. Początkowo była tutaj kaplica św.Krzyża, przebudowali ją bonifratrzy w 1635 roku. W ołtarzu głównym znajduje się uważany za cudowny obraz Matki Bożej Śnieżnej, którą przedstawia także fresk w fasadzie świątyni. Za cudowny uchodzi też krucyfiks, wyróżniający się ciemną barwą wśród innych wileńskich rzeźb Ukrzyżowanego. Według legendy, właśnie z tego miejsca uciekali franciszkanie, dopadnięci i zamordowani na Górze Trzykrzyskiej. Po tym wydarzeniu nieopodal kościoła św.Krzyża wytrysnęło źródełko, z którego woda miała właściwości szczególne – leczniczo działała na wszelkie choroby oczu. Dzisiaj żródełko można znaleźć tylko na mapie podziemnych wód Wilna.